Yeroo ammaa akkuma Fuula marsaalee hawaasaa kanniin irraa arginu ykn Hiriyyaa keessan ykn isinuma keessan jalaayyuu Eenyummeessaan dhuunfaa ykn Fuulli Feesbuukii kan waggaa hedduuf itti hojjachaa turtan ykn hiriyyaa keessan yeroo dheeraaf walbeektan Feesbuukiis haa tahuu Twitter, Instagram fi kkf jalaa gubate ykn cufame oduun jedhu baratamaa dhufeera.

Galteen kan kan mudatu namoota yeroo dheeraaf itti fayyadamanii lakkoofsa HORDOFTOOTAA heddu horatanis tahee namoota haaraa eenyummeessaa dhuunfaa ykn Fuula dhuunfaa ykn Fuula Dhaabbilee adda addaa kan mudachaa jiru yommuu tahu, Hanni ykn cufamni Eenyummeessaa ykn Fuula dhuunfaa kun karaa AFURIIN tahuu danda’a. Isaanis:
1) Hanna Eenyummeessaa dhuunfaa ykn Fuula dhuunfaa ykn dhaabbata tokkoo guutumatti balleessuu kan yeroo hedduu namootni ‘Eenyummeessaan abaluu GUBATE ykn cufame’ jedhaniin sana yommuu tahu

2ffaan ammoo Hanna Too’annaa Eenyummeessaa dhuunfaa ykn Fuula dhunfaa ykn dhaabbataa sana guutumatti Hathuxxeen(Hattootni koompitaraa) ofharkatti deebifatanii abbaa Eenyummeessichaa ykn Fuulichaa keessaa baasuudhaan Eenyummeessaa ykn Fuula sana ofiisaaniitii dhimma itti kan bahaniidha.

3ffaan – Namootni wayii gurmaayanii ykn waliin tahanii Eenyummeessaa nama dhuunfaa ykn Fuula dhuunfaa ykn dhaabbata tokkoo laamshessuu(DISABLE) goosisuu ni danda’ama, kunis isuma yeroo hedduu namootni ‘Eenyummeessaan abaluu GUBATE ykn cufame’ jedhaniin sanaan walitti dhiyaata

4ffaa – Maxxansaalee namni tokko maqaasaatiin ykn maqaa dhaabbataatiin gadi lakkisu yoo kan seera itti fayyadama Miidiyaa Hawaasaa sana(Fkn, Wanti Facebook gubbatti maxxansitan tokko yoo kan seera Facebookn Maxxansarratti hayyameen ala baha tahe, Dhaabbatichi ofumaa irra gahee ykn namootni gabaasaniif; Dhaabbatichumti ofiisaatii Eenyummeessaa dhuunfaa ykn fuula dhuunfaa/dhaabbataa tokko Laamshessuu(DISABLE) gochuu ni danda’a.

Garaagarummaan Tooftaalee tokkoffaafi lammaffaa, inni tokkoffaan Eenyummeessaa ykn Fuula sana kan dhabamsiisu(Gubate isa jennu) sana yommuu tahu, Inni lammaffaan immoo Itti yaadamee faayidaa dhuunfaa/garee/dhaabbata tokkootiif kan raawwatamuudha.
– Tooftaaleen kunneen lameenuu kan Hathuxxootni(Hattootni koompitaraa) kanneen hubannoofi Dandeettii Ogummaa Teekinikaatiin deeggaramanii ykn Moosajjii ammayyaawoo(Latest Softwares) fayyadamuun itti yaadanii ykn tahe jedhameetu galtee kana kan raawwataniidha.

Tooftaaleen 3ffaa fi 4ffaan haalota irratti hundaayee kan uumamu waan taheef rakkoon akkasii yoo numudate akkamitti furmaata arganna gaaffii jettuufi Tartiibaan itti dhufna.

Hardhaaf, Hanni Eenyummeessaa keenya Marsaalee hawaasaarratti Haxhuxxee(Hackers) dhaan nu ykn nama nuti beeknu irratti raawwatamu akkamitti isa jedhu ilaalla.
Hanni Hatuxxootaan raawwatamu akkaataa itti raawwatamuun beekuun galteen ykn rakkoon walfakkaatu akka nuhin mudanneef ofeeggannoo brabaachisaa akka gootaniif hubannoo kana akka qabaattaniif dhiyeessine.

Malootni hatuxxoon(Hackers) Fayyadamanii Eenyummeessaa ykn Fuula Marsaalee hawaasaa Keenya keessattuu Facebook itti hatan ykn cabsan ykn guban ykn too’annoo isaanii jala oolchaniin keessaa muraasni:
1 – Tooftaa Sirreessa Yaalii dogoggoraa(Bruteforce Attack) –
Hatuxxeewwan adda addaa amaloota isaanii keessaa tokko Tooftaa Sirreessa Yaalii dogoggoraati. Kuni Eenyummeessa too’achuuf ykn cabsuu ykn balleessuu barbaadan irra deddeebiidhaan jechadarbii(Password) keenya jijijjiiruudhaan yaaliiwwan hedduu erga godhanii booda kan irra gahaniidha. Yaaliiwwan akkasitti raawwatan sana kan humna namaatiin yeroo itti fudhachuu ykn nuffisiisuu danda’uuf immoo Moosajjii hojii sana hojjatu qopheessuuf, sana booda moosajichi osoo humnaafi yeroo hin barbaachisin haala salphaan eenyummeessaa xiyyeeffannoo keessa jiru san ykn interneeta irratti namoota osoo beekaniis tahee hin beekin moosajichatti dhimma bahan odeeffannoosaanii(Maqaafi Jechadarbii) isaanii jalaa fudhata jechuudha, sana booda Fedhan eenyummeessaa sana cufsiisuus tahee itti fayyadamuuf odeffannoon guutuun hatuxxoota sana harka seena jechuudha.

Haaluma kanaan Tekinoolojii yeroo ammaa kan irra gahe, Yoo Moosajiileen akkasii Odeeffannoo dhuunfaa keenyaa fudhatanis abbaan eenyummeessaa osoo quba hin qabaatin sadarkaa gochuurra gaheera.

Kanumaan walqabatee, hangi turtii Sa’aatii Eenyummeessa tokko cabsuuf/hatuuf itti fudhatu sababoota garagaraatiin garaagarummaa kan qabu yoo ta’u, Isaanis – Dheerina fi jabina Jechadarbii(Password strength), dandeettii moosajjii hojii sanaaf ramadamee, akkasumas humna jabina raawwii hojii tokkoof koompiratti itti dhimma bahaa jiran qabuudha.
Moosajiileen hojii kanaaf oolan yeroo ammaa kan Mobile fi koompitara gosoota adda addaa irratti hojjatan hedduutu jira.

2 – Tamsaasa Fakkeettii(Phishing) – Tooftaan Kun isa yeroo ammaa baldhinaan hojiirra oolaa jiruufi Eenyummeessaa namoota hedduu balleessuuf hatuxxeewwan dhimma itti bahaa jiran waan taheef kutaa-2ffaa Odeeffannoo kanaatiin qabannee isiniif dhiyaanna.

HORAA BULAA DEEBANAA
oroict.com Team