Spyware[Software Basaastuu] Maali: OROMO ICT
OFEEGGANNOO!! 
👉🏻 Share (Waliif dabarsaa)
Spyware[Software Basaastuu] Maali: Farhaan Abdulsalaamiin!
Spyware (Softiweera basaastuu) : softiweera hamaa osoo ati hin beekin sitti ergamee odeeffannoo kompiyuutara keetirra jiru hayyama keetiin ala osoo ati quba hin qabaatin gara kompiyuutara biraatti dabarsuudha. Wanti inni godhuu dandayu cimina spyware saniitu murteessa. Fkf, kan iskiriina kompiyuutara keetii akkuma jirutti waraabuun akkuma ati argitutti nama biraatti kan dabarsus ni jira. Gariin odeeffannoo HDD kompiyuutara keetirra jiru akkuma jirutti suuta suutaan yeroo qunnamtii intarneetaa argate dabarsa. Yoo diinni sitti ergee osoo hin beekin kompiyuutara kee seene, waan ati kompiyuutara kee gubbaarratti gootu hunda hordofaa jira jechuudha. Spyware ykn softiweerri basaastuun kompiyuutara qofaaf osoo hin ta’in OS mobaayilaa kan akka Android irrattis kan hojjatu bifa app’tiin ni jira.
Akkaataan spyware sitti ergamu hubachuun barbaachisaa. Fakkeenyaaf:
Suuraa/viidiyoo nama dinqisiisu photoshop fayyadamuun fakkeessanii laaluuf astuqi faa jechuun link sitti ergan. Fkf, ‘reefu Abbaay Tsahaayyee waltajjii gubbaarratti osoo inni haasawu namni wahii qawween rukute’ oduu jettu suuraa isaa kan dhiigni irra yaa’u waliin qindeessanii ‘daaw’achuuf as tuqaa’ osoo isiniin jedhanii link isinitti erganii ykn kan fb irratti share godhamte argitanii hanga dhugaaf dhara addaan hubattannitti jarjartanii tuquun keessan hin oolu. Erga link tuqxanii boodas viidiyoo kana daaw’achuuf ‘adobe flash player’ si barbaachicha jedhee isinii fida. Asirraa buufadhaa jedhee yeroo ati buufachuuf tuqxu inni spyware sitti erge jechuudha. Viidiyoon sunis kijiba; inni hajaa isaa bahate spyware sitti ergee kompiyuutara kee saa’aa san booda waliin itti jirtan jechuudha.
Mallattoon ittiin beekuu dandeessan:
– Odeeffannoo erguuf hojii dabalataa kompiyuutara irratti waan dabaluuf, kompiyuutara dadhabsiisa.
– Waan ati hin goone kan homepage (duree ykn fuula jalqabaa yeroo browser bantan waan ofii barbaade kaaya kan dura ture dhiisee (garuu mallattoo kana softiweera tolaa tokko tokko irratti yeroo buufattan arguutu mala waan sanirraa maallaqa argataniif jecha)
– Kompiyuutara akka hin sochoone godha. Kunis hojii dabalataa waan hojjataa jiruuf qofa osoo hin taane, waan waraabuutti jiru saniif haala mijeessuufhaafis tahuu dandaya.
– Yoo mobaayila tahe, odeeffannoo erguuf data hedduu waan fixuuf, data mobaayilaa humnaa ol yoo deeme isa tahuutu mala
Farmaatni isaa:
– Dura ofirraa tiksuu (filannoo irra gaarii)
– Erga kompiyuutara keessan seene booda anti spyware fayyadamtanii balleessuu (filannoo guutuun guutuutti amansiisaa tahee miti)
– Erga seenee/shakkitee HDD kompiyuutara keetii format gochuun waan keessa jiru guutumaan guutuutti faayiloota kee dabalatee haquun qulqulleessitee akka haarawaatti OS galfachuu (filannoo gaarii yoo faayiloota hedduu barbaachisaa keessaa hin qabaanne tahe)
Dhimma kana gaafa yeroo argadhe baldhinaan akka hubattaniif gadi fageenyaan ibsuuf yaaliin godha ammaaf kanumaan goolaba.
[ Ferhan Abdulselam | Bit 22, 2017 ]
