SEENAA QINQANII[Virus] Koompuutaraa

---

Yoo waa’ee Qinqaanii(virus) koompiitaraa yaannu; vaayiresiin kunniin waan dhiyeenya kana
Hattoota koompuutaraan(hackers) hojjatame jechuu dandeenya. Dhugaan jiru garuu
kanaa miti. Vaayiresiin akka namoonni hedduun yaadan dhiyeenya kana kan uumame
osoo hin taane bubbulee jira.

Vaayireesiin jalqabaa “Brain Virus” jedhamu bara 1986tti obboleewwan lamaan lammii
biyya Paakistaanii ta’an Amjad fi Basit Farooq uumame.
Vaayireesiin kun floppy disk dhaan kan faffaca’u. Innis wanta flooppicha irratti barraa’e jiru
qofa kan tuquu danda’u malee waan biraa miti.

Bara 1987tti vaayireesiin lehigh jedhamu yuuniversiitii lehigh kan biyya ameerikaa jiru keessatti
argame. Vaayireesiin kun vaayeresii jalqabaa miimoorii tuquu/attack gochuu
danda’uudha. Faayiloota yoo bantes ni tuqa jechuudha. Vaayiresiin kanumaan walfakkaatu “jerusalem virus” jedhamu baruma wal fakkaataa kanatti biyya Israa’el yuuniversiitii hebrew keessatti argame.

Bara 1988tti anti-virus jalqabaa kan brain virus balleessuu danda’u hojjatame. Baruma kana
keessatti Cascade virus kan jedhamu biyya Jaarman keessatti argame.

Xumura bara 1980 hanga jalqaba bara 1990tti vaayiresiileen kunneen badiinsa faayiloota
hedduuf sababa ta’uudhaan; dhaabbilee fi biyyoota heddu balaaf saaxilanii jiru. Sababa
kanaaf xiyyeeffannoon miidiyaalee addunyaa yeroo sanatti waa’ee balaa kanaa fi akkaataa furmaata itti barbaadan irratti ture.

Bara 1991tti antii vaayiresiin noorton jedhamu; kaampaanonni IBM, McAfee, Digital Dispatch fi Iris jedhaman wal ta’uun gadi dhiisan. Waggoonni muraasni darbanii, bara 2000 irratti vaayiresiin jalqabaa kan addunyaa tana marse jechuun danda’amu; biyya Filiipeensi keessatti uumame. Maqaan vaayiresii kanaa ILOVEYOU dha. Vaayiresiin kun koompiitaroota addunyaa kana irraa 10% toora internet fayyadamuun kan tuqee fi kisaaraa qarshii biliyoona 5.5$ kan geesiseedha. Vaayiresiin kun toora e-mail kan faffaca’u yoo ta’u, har’as kan jiruudha.

HORAA BULAA

OROMO ICT

[sgmb id=”1″]